FILOSOFISCH HUISKAMERCAFÉ
bij NHL Stenden Emmen
Filosofisch pop-up café
Filosofiedocent Sanne ten Wolde voert de meest waardevolle gesprekken met haar leerlingen buiten de lesuren, op informele momenten. Daarom startte ze een filosofisch huiskamercafé. ‘'Na de pandemie lijkt er meer behoefte te zijn aan goede gesprekken. Met de gouden combinatie van een ongedwongen sfeer, gratis koffie en de juiste vragen, helpen we elkaar om tot ideeën en inzichten te komen.'' De pilot van het huiskamercafé bij Hogeschool NHL Stenden is een groot succes! Zowel studenten als docenten schuiven graag aan voor een lekkere kop koffie.
Ook in 203 is ze in het najaar tot aan de kerstvakantie te vinden in Emmen.
Goede cijfers, weinig zorgen
We vergeten vaak dat alle kennis waarop onze samenleving en wetenschap berusten uit de filosofie is ontstaan. Lang geleden begonnen de eerste natuurfilosofen kritische vragen te stellen en naar logische oorzaken te zoeken voor de verschijnselen in de wereld. Wanneer is iets waar? Hoe moeten we samenleven? Wat is mijn identiteit? Alles wat we nu weten komt voort uit mensen die de werkelijkheid met argusogen durfden te bekijken, die hun zelfbeeld op losse schroeven draaiden en zich verzoenden met een levenshouding van twijfel, want alleen uit een kritische houding kan kennis voortkomen en wijsheid ontstaan.
We bevinden ons in een kenniscultuur, met oog op resultaat. Al vinden we het van belang dat studenten zich prettig, gezien en gehoord voelen, ook het schoolsysteem is hoofdzakelijk gericht op het boeken van goede onderwijsresultaten.
Toch heerst er binnen het onderwijs een vrij consequentialistisch idee over de mentale gesteldheid van studenten – hoewel we het belangrijk vinden dat ze zich goed voelen, lijken hun resultaten onze primaire zorg. Als de cijfers goed zijn maken we ons over het algemeen geen zorgen, als de cijfers slecht zijn richten we ons vooral op het verbeteren van die cijfers.
Het is de vraag of dit oplossingsgerichte denken wel de juiste methode is die de student waarlijk helpt in het schoolproces en het verdere leven.
De pandemie heeft deze vraag onder een vergrootglas gelegd. Waar eerder door routine en traditie trouw aan onderwijsverplichtingen werd voldaan, blijkt tijdens de coronacrisis dat dit gedrag helemaal niet zo intrinsiek gemotiveerd was, maar meer op een automatisme berustte. En dat is niet zo gek. Plotseling leefden we allemaal in een gedwongen filosofisch experiment. Omdat het abnormale de situatie werd, omdat alles plotseling anders was, móést alles wel worden herzien. Ineens werden we op de neus getikt over de controleerbaarheid van ons bestaan. De lijn der verwachtingen volgde een nieuwe formule. Het enige wat we konden doen was steeds opnieuw de situatie beoordelen en onszelf afvragen: wat moet ik (nu) doen? Hoe moet ik (nu) leven?
Het is niet vreemd dat studenten dit existentieel besef doortrokken naar de invulling van hun bestaan op dat moment: Wat zijn we hier nou toch aan het doen met elkaar? Waarom moet ik eigenlijk naar school? Waarom moet ik leren wat ik moet leren? Voor even waren we allemaal filosoof.
Nu we na deze crisissituatie langzamerhand weer in een ‘normalere’ situatie zijn beland, lijkt het geen vanzelfsprekendheid dat studenten automatisch de draad oppakken. Het tegendeel is eerder het geval: we zien vrij heftige wenningsverschijnselen. Studenten blijken de structuur van het normale naar school gaan fors kwijt te zijn. Dat toont zich enerzijds in een nalatige werkhouding en anderzijds in het zich in meer of mindere mate vervreemd, onprettig of zelfs ongelukkig voelen. Veel studenten melden zich bij de zorg, maar een groot aantal durft ook dat niet.
Filosofische behoefte
Toch lijkt er meer behoefte te zijn aan gesprekken dan ooit. In mijn tijd als filosofiedocent heb ik gemerkt dat veel studenten na de les bleven hangen, of online hun existentiële vragen deelden, maar altijd op een niet-formeel moment. Als ik tegenover mijn mentorleerlingen zat tijdens een verplicht voortgangsgesprek kwamen die gesprekken nooit zo goed op gang. Tijdens de lessen, waarin we in een grote groep filosofische problemen bespraken, evenmin. Maar altijd in de pauze, of in tussenuren, hingen er groepjes jongeren rond het lokaal om in een klein, veilig, maar ongedwongen klimaat te kletsen over de ‘problemen’ van het leven. Het leek wel dat studenten veel openhartiger waren wanneer ze autonomie ervoeren. Op hun eigen initiatief, wanneer zij het eraan toe hebben.
De filosoof duidt, wijst en begeleidt dit denkproces en maakt daarbij gebruik van diverse filosofische technieken. In de wijze waarop iemand zijn ervaringen benoemt zit al een grote hoeveelheid kennis. Het streven is dat leerlingen met een probleem naar binnen komen en met een inzicht naar buiten. Dat ze door de mogelijkheid om in collectiviteit een ‘probleem’ te onderzoeken niet meer hoeven denken: ‘ik heb een probleem’. Het normaliseren van existentiële ‘problematiek’ zou een structurele bijdrage kunnen leveren aan de mentale weerbaarheid en dus het welbevinden van studenten.
Vanuit deze gedachten is het idee voor een filosofisch café in een scholengemeenschap ontstaan. Blue Zone Innovations is met Sanne in gesprek gegaan en heeft haar ideeën en concept omarmd. We draaien op dit moment een pilot bij NHL Stenden waar studenten op dinsdag en donderdag terecht kunnen voor een vrijblijvend gesprek en kop koffie. De behoefte blijkt zeer groot! En we kunnen nu al stellen dat het “Huiskamercafe’ een enorme hit is. Studenten maar ook docenten schuiven aan.
Blue Zone Innovations - Sociaal netwerk en Community's
De pijler waar dit voor BZI om draait is: community. Voor elkaar zorgen. Mensen denken soms dat vragen om hulp, of het hebben van vraagtekens een zwakte is, een teken van kwetsbaarheid. Wat het leven ook brengt of bij je oproept, niets is minder waar. En samen, door erover te praten, maken we het lichter. Er is altijd iemand die naar je luistert. Om je te steunen en mee te praten. Dat is de boodschap. Je hoeft het maar te vragen. Of niet eens, en gewoon achteloos aan te schuiven voor een lekker kopje koffie. De rest komt dan van zelf.
